ڕاپۆرتی تانگانیكا
نازم حیکمەت و. لە فارسییەوە: هەژێن نامەی یەکەم
ھەنووكە بەسەر دەشتەکانی ئوکرانیا دەفڕم چەند ساڵێکە، یەکەمین فڕینمە بەبێ تۆ ساتێك كە لە زەمین دادەبڕام، لە دوی دەستی تۆ گەڕام، خووێکە، لە ساتی نیشتنەوەشدا دەگەڕێم، دوێ شەو، کاتێ جانتاکەمت ئامادەدەکرد، شانەکانت خەمگین بوون، لەوانەشە نەبووبن و من پێموابووبێ، چونکە دەمویست وا بێ. ئەوڕۆ بەیانی بە ڕوناکی بەفر بەئاگاهاتم. مۆسکۆ لە خەودا بوو، تۆ لە خەودا بووی. پرچت کاڕەنگی بوو، پێڵوەکانت شین، گەردنی سپیت، خڕ و کشابوو. بارێ خەم لەسەر لێوە سوورباوەکانت نیشتبوو لەوانەشە نەبوو بێ و من پێموابوو بێ، چونکە دەمویست وا بێ. لەسەر پەنجەی پێ چوومە ژوورەکەی دی. وێنەیەکی نیوەپۆش، لەسەر مێزەکەم، سەری بەرزکردبووەوە، تەماشای خۆرەتاوی هاوینی دەکرد. ئاگای لە ڕۆیشتنی من نەبوو. هەڵمگرت و خستمە نێو گیرفانمەوە. ئاسمان تەواو ڕۆشنبووەوە تابلۆی ڕەنگ و ڕۆنیی «دینۆ»١ بە دیوارەوە بوو: پەڵەهەورێك بە قوڵایی ئاسمانەوە، لەوانەیە نە ئاسمانێك هەبێ و نە هەورێك بزووتێکی سپییە لەسەر شینایی بێپایان نیگاری خۆشبینی، نیگاری هیوا. ژنانی سەرابدار لە حەوشەدا، بە خشەخش، دەستیان بە بەفرماڵین کرد تۆ هاتیتە ژوورەوە تەماشای دەموچاوم کەی، واقوڕماو و خەمگین لەوانەشە خەم نەبێ، خوماریی خەو بێ وتم "مەیێ بۆ بەڕێکردنم" هەرچەندە کە نازانی چەندە دەمویست بێی. جانتاکەمت بەدەستی خۆت پێچایەوە. من دەرگەکەم کردەوە و بە پێپلیکانەکاندا چوومە خوار. تۆ لەنێو ژوورەکەدا، دیمەنێکی بەهاریی بووی، بە چێوەیەك لە چوارچێوەی دەرگە، دیمەنێکی بەهاریی لە ڕۆشنایی نیوەڕۆدا، گەڵاکان و ئاھەكان، ڕۆشنیی تەواو، بهبێ سێبهر دهرگهکهم به ڕووتا داخست تا ' ڤۆنوکۆڤۆ' لهتهك ' ئهکبهر' لەمەڕ تۆ دواین یا ڕاستر بڵێم، من دوام و ئهو گوێیڕاگرت. بهسهر دهریای ڕهشدا تێدهپهڕیم، له بهرزایی ههشت ههزار مهتری نازانم له بیرت دێ، نزیکهی ساڵێ لهمهوبهر، لهتهك تۆ فڕین، بهسهر ڤارشۆ و ڕۆم و پاریس، بۆ قاهیره ئایا بێ تۆ قاهیره ههمان قاهیرهیه؟ له بهرزایی ههشت ههزار مهتری بهسهر ' ئاناتۆڵی ' خۆمهوهم ههشت ههزار میتر پایینتر، لهژێر ههورانهوه، لهسهر خاکی من، زستانی ڕهشه ماوهیهکه ڕێگهی گوندهکان بهستراوه ههر یهکهیان له دهشته بهفرگرتووهکاندا دابڕاوه شله ساوهری بێ ڕۆن بهربڵاو چڕهدوکهڵ دهکا و چاو چاو نابینێ ساوایان دهمرن، پێش ئهوهی ئهسپێ جەستەیان داگیربکا من له بهرزایی ههشت ههزار مهتردا، لهسهرووی ههورانهوه دهفڕم ئاوایه، 'تولیاکۆڤا '
١. دینۆ (Dino) ھاوەڵی نیگاركێشی ' نازم حیكمت '
Raportî Tanganîka
Nazm Hîkmet w. le Farsîyewe: Hejên Namey yekem
henûke beser Deştekanî Ukranya defrrim çend Sallêke, yekemîn frrînme bebê to satêk ke le Zemîn dadebrram, le duy Destî to gerram, Xuwêke, le Satî nîştneweşda degerrêm, dwê Şew, katê Cantakemt amadedekrid, Şanekant xemgîn bûn, lewaneşe nebûbin û min pêmwabûbê, çunke demuyist wa bê. ewrro Beyanî be runakî Befr beagahatim. Mosko le xewda bû, to le xewda bûy. Pirçit karrengî bû, Pêllwekant şîn, Gerdinî spît, xirr û kşabû. Barê Xem leser Lêwe sûrbawekant nîştibû lewaneşe nebû bê û min pêmwabû bê, çunke demuyist wa bê. leser Pencey Pê çûme Jûrekey dî. Wêneyekî nîwepoş, leser Mêzekem, Serî berizkirdbuwewe, temaşay Xoretawî Hawînî dekrid. agay le royiştnî min nebû. hellimgirt û xistme nêw Gîrfanmewe. Asman tewaw roşinbuwewe Tabloy reng û ronîy ‘ Dîno 1’ be Dîwarewe bû: Pellehewrêk be qullayî Asmanewe, lewaneye ne Asmanêk hebê û ne Hewrêk bzûtêkî spîye leser şînayî bêpayan Nîgarî xoşbînî, Nîgarî hîwa. Jnanî serabdar le Hewşeda, be xşexiş, destyan be befirmallîn kird to hatîte Jûrewe temaşay Demuçawm key, waqurrmaw û xemgîn lewaneşe Nem nebê, Xumarîy Xew bê wtim "meyê bo berrêkirdnim" herçende ke nazanî çende demuyist bêy. Cantakemt bedestî xot pêçayewe. min Dergekem kirdewe û be Pêplîkanekanda çûme xwar. to lenêw Jûrekeda, Dîmenêkî Beharîy bûy, be Çêweyek le Çwarçêwey Derge, Dîmenêkî Beharîy le roşnayî Nîwerroda, Gellakan û Ahekan, Roşnîy tewaw, bebê Sêber Dergekem be rûta daxsit ta ' Vonukovo' letek ' Ekber' lemerr to dwayn ya rastir bllêm, min dwam û ew gwêyrragrit. beser Deryay reşda têdeperrîm, le berzayî heşt Hezar Metrî Nazanim le bîrt dê, nzîkey Sallê lemewber, letek to frrîn, beser Warşo û Rom û Parîs, bo Qahîre aya bê to Qahîre heman qahîreye ? le berzayî heşt Hezar Metrî beser ' Anatollî ' xomewem heşt Hezar Mîtir payîntir, lejêr Hewranewe, leser Xakî min, Zistanî reşe maweyeke Rêgey Gundekan bestrawe her yekeyan le Deşte befirgirtuwekanda dabrrawe Şle Sawerî bê Ron berbillaw Çrredukell deka û Çaw Çaw nabînê Sawayan demrin, pêş ewey Espê Cesteyan dagîrbka min le berzayî heşt Hezar Metira, leserûy Hewranewe defrrim awaye, ' Tulyakova '
1. Dîno Hawellî Nîgarkêşî ' Nazm Hîkmit '
نازم حیکمەت و. لە فارسییەوە: هەژێن نامهی دووهم
له قاهیره، باخی «ئوزبهکیه»ت لەیاد ماوە؟ چووم و کورسییهك که پێکهوه لە بانی دانیشتبووین، دۆزیمهوه. هێشتا پا شکاوهکهی چاكنهکراوه شهو بوو، لهیادتە ؟ له بهرامبهرمانا، ڕۆشنایی ئهستێرە و ئۆتۆمەبێلەكان لە شووشهبهندهکانا، ئاوێتهبووبوو و گهدایێك به دیزداشەوە. لهیادته که پێکهوه، لە ژنه خهمبارهكە دواین ڕوخساری وهك «نێفهرتیتی»ی شاژن وابوو هاوسهره کۆمونیستهکهی پێنج ساڵ بوو گیانهڵای بوو لهنێو بیابان، ئوردووگهی کاری زۆرهملێ باخی «ئوزبهکیه»ی قاهیرهت لهبیر دێ؟ چووم، کورسییهك که لهسهری دانیشتبووین، دۆزیمەوه .. هێشتا پا شکاوهکهی چاكنهکراوە به ڕۆژ، درهختهکان تهپوتۆز دایگرتوون گهدا دیزداشەپۆشەكە، بۆته مشتێ پێست و ئێسقان، هاوسهری ژنه خهمبارهکهش مردووه. تۆ باخی «ئۆزبهکیه»ی قاهیرهت لهیاد ماوە ؟
فێبریوەری ١٩٦٣
***************************** * ڕاپۆرتی تانگانیكا یەكێكە لە دواھەمین ھۆنراوەكانی نازم حیكمەت، چونكە لە فێبریوەری ١٩٦٣ ھۆنراوەتەوە و 'نازم حیكمەت' لە جونی ھەمان ساڵدا مردووە. ئەم ڕاپۆرتە لە شێوەی دە ھەڵبەست-نامەدا، ئاراستەی ' ڤێرا تولیاکۆڤا ' ھاوسەرە ڕوسەكەی كردووە، كە لە ساڵی ١٩٦٠دا لەتەك نازم حیكمەت ھاوسەریی كردووە. ** تانگانیكا، وەك دەزانن لە كاتی گەشتەكەی نازم حیكمەت دا، دوو ساڵ بوو كە سەربەخۆیی بەدەستھێنابوو و بە پێشەوایی ' جولیوس نایەرەرە Julius Nyerere كەوتبووە نێو وڵاتانی ھاوبەرژەوەندی ئینگلیسی ..ئەو وڵاتە لە ساڵی ١٩٦٢دا بە ڕێكەوتنی زنگبار ' كۆماری تانزانیا'ی پێكھێبنا و 'جولیوس نایرە' وەك سەرۆككۆماری دانرا.
Raportî Tanganîka
Nazm Hîkmet w. le Farsîyewe: Hejên Namey duwem
le Qahîre, Baxî "Uzbekye"t leyad mawe? çûm û Kursîyek ke pêkewe le banî danîştibûyn, dozîmewe. hêşta Pa şkawekey çaknekrawe Şew bû, leyadte ? lewberewe, roşnayî Estêre û Otumebêlekan le Şûşebendekana, awêtebûbû û Gedayêk be Dîzdaşewe. leyadte ke pêkewe, le Jne xembareke dwayn Ruxsarî wek » Nefertîtî «y Şajn wabû Hawsere komunîstekey pênc Sall bû gyanellay bû lenêw Byaban, Urdûgey Karî zoremlê Baxî "Uzbekye"î Qahîret lebîr dê? çûm, Kursîyek ke leserî danîştibûyn, dozîmewe .. hêşta Pa şkawekey çaknekrawe be roj , Drextekan Teputoz daygirtûn Geda Dîzdaşepoşeke, bote Miştê Pêst û Êsqan, Hawserî Jne xembarekeş mirduwe. To Baxî "Uzbekye"î Qahîret leyad mawe ?
Fêbrîwerî 1963
********************************************** * Raportî Tanganîka yekêke le dwahemîn Honrawekanî Nazm Hîkmet, çunke le Fêbrîwerî 1963 honrawetewe û Nazm Hîkmet le Cunî heman Sallda mirduwe. Em Raporte le şêwey de Hellbest-Nameda, arastey »Vera Tulyakova « hawsere Rusekey kirduwe, ke le Sallî 1960da letek Nazm Hîkmet hawserîy kirduwe. ** Tanganîka, wek dezanin le katî geştekey Nazm Hîkmet da, dû Sall bû ke serbexoyî bedestihênabû û be pêşewayî » Julius Nyerere « kewtbuwe nêw Wllatanî hawberjewendî Îngilîsî .. Ew Wllate le Sallî 1962da be rêkewtinî »Zingbar « Komarî » tanzanya «î pêkhêbna û Julius Nyerere wek serokkomarî danra.
ڕاپۆرتی تانگانیكا
نازم حیکمەت و. لە فارسییەوە: هەژێن نامهی سێیهم
شهو، درهنگانێ له قاهیره ههڵفڕین دوور، زۆر دوور، له نووکی باڵەكانیا، چرای سووری دابڕان ههڵکرابوو. ئهستێرهکانم گرتنه نێو لهپم و خهوتم.
له ڕووناکی کازیوهدا، له فڕگەی «خهرتوم» نیشتینهوه، ڕووناکییهکی سپی بێ ههور، ڕوناکی سێرامیكەكان، فنجانێکی سێرامیك، ناسك وهك پێست. «کۆمێت»ێکی دێوئاسای لێبوو فڕۆکهی هێڵی ههوایی سودان. فڕۆکهیهکی وەرزشیی گچکهی زهرد و سووریش. تێنهگهیشتم بۆچی لهوێندهرێ بوو.
فڕگەی «خهرتوم» خاوێنه. خۆر له فێنكی بهیانیدا سهردهکهوت. پاڵتۆکهم خسته سهرشان و ڕووبهڕووی دانیشتم. له ههرکوێ بم، تهنانهت له زیندانیش، ڕۆژم به زرینگانەوەی ھەواڵێكی خۆش لە گوێما دهستپێدهکا. سودانییهکان جوانن، - ژنه هۆنهرێکی سودانی دهناسم، جوانی جوانانه - * له داری ئابنۆس داتاشراوه. کراسی سپی، كەتانی سپی و سپیەتی مێزەرەکانیان. ئهفسهرانی یۆنانی پیاسهدهکهن و به ئینگلیزی دهدوێن ڕاوچیانی موو زێڕینیش ویسکی دهخۆنهوه. ڕاوچیان بۆ ڕاوی شێر و ڕاوی پهموو هاتوون. تفهنگهکانیان بهرگی نایلۆنییان ههیه.
خۆر بە ئەندازەی ڕمێ بهرزبووهتهوه، پاڵتۆکهم خستهلاوه و چاکهتهکهمم داکهند. «کۆمێت»ەكە وەك ھەڵچووونی بورکانێ له زهمین بهرزبووهوه و بهرهو لهندهن ههڵفڕی.
كچم تۆ له کوێ بزانی، که «عوسمانی»یهکانی وڵاتی من، لهم خاکه سوورهوه کۆیلهیان دهبرد. کۆیلهی بەژن دوو مهتری، ھەروا عاج و ئاڵتونیش، به پشیله خستنه دهرپێی ژنان، باج و خهراجیان کۆدهکردهوه. لهوانهیه هێشتا ئهم شێوازه له ئاناتۆڵی باوبێ بهڵام کۆیلانی ئهناتۆڵی کورتهڵه و ئێسك ئهستوورن.
فێبریوەری ١٩٦٣
***************************** * ڕاپۆرتی تانگانیكا یەكێكە لە دواھەمین ھۆنراوەكانی نازم حیكمەت، چونكە لە فێبریوەری ١٩٦٣ ھۆنراوەتەوە و 'نازم حیكمەت' لە جونی ھەمان ساڵدا مردووە. ئەم ڕاپۆرتە لە شێوەی دە ھەڵبەست-نامەدا، ئاراستەی ' ڤێرا تولیاکۆڤا ' ھاوسەرە ڕوسەكەی كردووە، كە لە ساڵی ١٩٦٠دا لەتەك نازم حیكمەت ھاوسەریی كردووە. ** تانگانیكا، وەك دەزانن لە كاتی گەشتەكەی نازم حیكمەت دا، دوو ساڵ بوو كە سەربەخۆیی بەدەستھێنابوو و بە پێشەوایی ' جولیوس نایەرەرە Julius Nyerere كەوتبووە نێو وڵاتانی ھاوبەرژەوەندی ئینگلیسی ..ئەو وڵاتە لە ساڵی ١٩٦٢دا بە ڕێكەوتنی زنگبار ' كۆماری تانزانیا'ی پێكھێبنا و 'جولیوس نایرە' وەك سەرۆككۆماری دانرا.
Raportî Tanganîka
Nazm Hîkmet w. le Farsîyewe: Hejên Namey sêyem
Şew, drenganê le Qahîre hellifrrîn dûr, zor dûr, le nûkî Ballekanya, Çray sûrî dabrran hellkrabû. Estêrekanim girtne nêw Lepim û xewtim.
le rûnakî Kazîweda, le Firrgey "Xertum" nîştînewe, rûnakîyekî spî bê Hewr, runakî Sêramîkekan, Fincanêkî Sêramîk, nask wek Pêst. "Komêt"êkî Dêwasay lêbû Frrokey Hêllî hewayî Sudan. Frrokeyekî werizşîy giçkey zerd û sûrîş. tênegeyiştim boçî lewênderê bû.
Firrgey "Xertum" xawêne. Xor le fênkî Beyanîda serdekewt. Palltokem xiste serşan û rûberrûy danîştim. le herkiwê bim, tenanet le Zîndanîş, Rojm be zrînganewey Hewallêkî xoş le Gwêma destipêdeka. Sudanîyekan cwanin, - Jne Honerêkî Sudanî denasm, cwanî cwanane - * le Darî Abnos dataşrawe. Krasî spî, Ketanî spî û sipyetî Mêzerekanyan. Efseranî Yonanî pyasedeken û be Îngilîzî dedwên Rawçyanî Mû zêrrînîş Wîskî dexonewe. Rawçyan bo rawî Şêr û rawî Pemû hatûn. Tfengekanyan Bergî Naylonîyan heye.
Xor be endazey Rmê berizbuwetewe, Palltokem xistelawe û Çaketekemim dakend. "Komêt"eke wek hellçûunî Burkanê le Zemîn berizbuwewe û Berew Lenden hellifrrî.
Kçim to le kwê bzanî, ke "'Usmanî"yekanî Wllatî min, lem Xake sûrewe Koyleyan debrid. Koyley Bejn dû Metrî, herwa 'Ac û Alltunîş , be Pşîle xistne Derpêy Jnan, Bac û Xeracyan kodekirdewe. lewaneye hêşta em şêwaze le Anatollî bawbê bellam Koylanî Enatollî kurtelle û Êsk estûrin.
* le wergêrrane farsîyyekeda em dêrre hatuwe, bellam le deqe turkîyekeda em dû <> kewane bewatay kurtkirdnewe û wajey soylusuna hatûn, ke le wergêrane farsîyekeda nîyn.
Fêbrîwerî 1963
********************************************** * Raportî Tanganîka yekêke le dwahemîn Honrawekanî Nazm Hîkmet, çunke le Fêbrîwerî 1963 honrawetewe û Nazm Hîkmet le Cunî heman Sallda mirduwe. Em Raporte le şêwey de Hellbest-Nameda, arastey »Vera Tulyakova « hawsere Rusekey kirduwe, ke le Sallî 1960da letek Nazm Hîkmet hawserîy kirduwe. ** Tanganîka, wek dezanin le katî geştekey Nazm Hîkmet da, dû Sall bû ke serbexoyî bedestihênabû û be pêşewayî » Julius Nyerere « kewtbuwe nêw Wllatanî hawberjewendî Îngilîsî .. Ew Wllate le Sallî 1962da be rêkewtinî »Zingbar « Komarî » tanzanya «î pêkhêbna û Julius Nyerere wek serokkomarî danra. نازم حیکمەت و. لە فارسییەوە: هەژێن
نامهی چوارهم
لهوانهیه باڵدارهکان له ئیستهنبول و مۆسکۆ'وه بێن بۆ دارولسلام باڵدارهکان بهگشتی لابهلا دهڕۆن بهڵام فڕۆکهکهی من یهکهمین فڕۆکهیه، که له مۆسکۆ'وه هاتووه، یهکهمین ئیستهنبول'یش بووم، بۆنی ئهفریکام ھەڵمژی بۆنی ئهفریکای گهورهی ڕهش؛ بۆنی بیابانی گهوره، گیانلهبهرانی گهوره، خۆری گهوره، بارانی درشت و ئهستێرهی درشت دهدات. به نێوان دارخورما و درهختی مۆزدا هاتینه شار. چووینە ئاکواریوم'ێك تا چاو بڕکا سهوزه و تا چاو کارکا گهرم. دارولسلام له خۆراوای دەریالووشی هیندی'دایه پێش ئیسلام، چهتهی دهریایی و بازرگانانی عهرهب به ئهبرۆی ڕهشهوه لهم کهناره دابهزین پاش ئهوانیش، چهتهی دهریایی دیكە و بازرگانانی دیكە ئهوانی دیكە ئهبرۆیان بۆر بوو. بهڵام ئهوڕۆ گرنگ نییه. «دارالسلام» نێوهندی «تانگانیکا»یه. تانگانیکا، تانگانیکا، تانگانیکا گۆرانییهك دهتوانێ بهم جۆره دهستپێبکا، ئاوازی تام تام، تانگانیکا، تانگانیکا، خهمبارانی، شادانی، ژیرانی، دێوانانی، کهسكانی، سوورانی، زهردانی، سپیانی، ڕهشانی *، تانگانیکا، تانگانیکا ... دهزانی، تانگانیکا له باشووری خۆرههڵاتیی ئهفریکایه، نزیکهی ده ملیۆن مرۆڤ، زیاد له سهد و بیست هۆز موسوڵمان، کریست، بتپهرست. دهزانی، گرنگترین بهرههمی: قاوه، گا و گیای «سیزاڵ»ە گهڵاکانی سیزاڵ چهقۆی سهوز و ڕوتن ڕێس و گوریس و گونیه'یان لێ دهچنن، دهزانی، دهزانی پێش گهشتهکهم، هیچ شتێك لهمانهم نهدهزانی، دهزانی، گهشتێك که لهتهك تۆدا لهسهر نهخشه کردمان لهیادتە کهشتییهکهمان سێ چارۆکهیی بوو، بنمیچی کەمانی نیگاری زێڕینە كیژی پێشهوهی لە تۆ دەچوو، لهسهر ئاڵاکهی هۆنراوەم بۆ تۆ نووسی له دهریادا ماسی چاوزمڕود'مان گرت باڵداری باڵ چار لهسهر بورجهکهی نیشتنهوه. له کهنارهوه، مهیمون مۆزبارانیانکردین چارۆکهمان ههڵدا و به دهریا گهرماکانا تێپهڕین سوڕاینهوه و له تۆڕی نیوهڕوانان خۆمان ڕزگارکرد تا گەیشتینە دارولسەلام. گەشتێك كە لەسەر نەخشە لەتەك تۆدا كردمان لە یادتە لە دارولسەلام لەتەك « سەربازێكی گومناوی» تانگانیكایی دوام. لە برۆنزی داڕێژراو بوو و لەسەر لاقە ڕووت و باریكەلەكانی، چەك بەدەست، لە باری ھێرشبردندا بوو. لە پشت سەری، شەقام و لەنگەرگە و بەردەمی جامخانە، لای ڕاستی تەلاری بانكێك و لای چەپی كلیسایەك، پرسیم : " ھێرش بۆ سەر كێ دەبەی ؟ " گوتی : " لەشكری ئاڵمانیا " ھەروا گوتی "تا دەستپێكی جەنگی یەكەمی جیھانی ھی ئاڵمانیا بووین. " ئینگلتەرە ھات و فەرماندەیی گرتەدەست، ھێرشمانكردە سەر ئاڵمانیا، ئاڵمانیا چوو و ئینگلتەرە ھات، ئینگلتەرە لە ھەژدەوە تا شەست و دوو لێرە ما ساڵی شەست و دوو بریتانیا'مان وەدەرنا" ھەروا گوتی " كۆمارێكی ئازادین." گوتی و بێدەنگ بوو دارولسەلام شارەوانییەكی جوانە. شەقامە سەرەكییەكانی خاوێن و ڕێكن گەڕەكێكی گەورەی ھیندی ھەیە. ھیندەكان بە بازرگانییەوە خەریكن ئەگەر بتوانن تەنانەت ئاوی دەریاش دەكەنە شووشە و دەیفرۆشن. «تانگانیكا»یش دوژمنی بازرگانانی ھیندییە، پێشتر تەنیا سپیپێشتەكان ڕێیانپێدەدرا، ھەنووكە ھەم ناوەكەی گۆڕاوە و ھەم دانیشتوانی كۆشكی سەرۆككۆماری، جاران بنكەی فەرمانداری بریتانی بوو، كۆلێژێك، چل و ھەشت ھەزار خوێندنكار، گشت تانگانیكا'یین و مامۆستاكان بریتانی كلیساكان، مزگەوتەكان، كۆشكەكان، ھوتێلەكان و نوێنەرەكان**. نوێنەرگەی*** سۆڤیەت لە باڵاخانەیەكدایە، كە لە موسوڵمانان بەكرێگیراوە و لەسەر دەرگەكەی بە ڕێنووسی عەرەبی "بسم اللە" نووسراوە، ترام و ئۆتوبوس و ھی دیكە دیارنین، بەڵام ئۆتومەبێل لە گشت ماركەكان، سوكانی ھەموویان لەلای ڕاستەوەیە بە شێوەی بریتانی. شۆڤێرانی تانگانیكایی زۆر شارەزان شار 'كابارێت'ێكی ھەیە، كە تا بەیانی كراوەیە. تانگانیكاییەكان، ئەوانەیان كە گەلیی و ساكارن، لەسەر خاك دەخەون و ڕادەبن لە كەپری حەسیرچنا، زمانی فەرمی ئینگلیزی و "سوھیلی"یە لە سەرتاسەری تانگانیكا، تەنیا یەك ئەندازیاری تانگانیكایی و سێ پزیشك ھەن من سەرخۆشی تانگانیكایی'م نەدی گشت سەرخۆشەكان سپیپێست بوون. سپیپێستی بێكارم نەدی گشت بێكارەكان تانگانیكایین ئەوانەش كە لە سەرەڕێگەكان، شێری لە دار تاشراو بە گەشتیاران دەفرۆشن، تانگانیكایین ئەفسەری تانكانیكایی'م دیت، سەرۆككۆماری تانگانیكایی و مامۆستای تانگانیكایی "نایەرەرە"ی سەرۆككۆمار بە چاوانی ڕاماوی مامۆستایەك. لە گشت دیوارەكانەوە تەماشا دەكا، لەنێو چێوەكەیدا، لەپشت شووشەوە دانیشتووە و خۆی بەسەر گۆچانە دەسك سپییەكەیدا داداوە. پۆلیس'م دیتن، كە تانگانیكایی بوون. لە بانكەكاندا فەرمانبەری تانگانیكایی'م نەدی یا سپیپێست بوون یا ھیندی. مەیفرۆشەكان و كۆڵبەرەكان تانگانیكایی بوون. گوندییەكان و شوانەكان، كرێكاران و ھەروا سەرۆكی خێلەكانیش : لێرە زۆرێك كلیتە لەسەردەكەن، بە ڕەنگ و ئەندازەی جۆراوجۆرەوە بە گوڵەنگ و بێ گوڵەنگەوە، ئێمە توركەكان كلیتەمان لە یۆناییەكانەوە وەرگرتووە و لەسەری عەرەبان'مان نا. لەوانەشە لەسەری سودان'یانیش، ئەوانیش ناویانەتە سەر ئەفریكایانی ڕەش یا ئەوان، یا ئینگلیزەكان، ئەگەر ئینگلیزییەكان لەسەریان نابن سەرمسووڕنامێنێت، ئەگەر ئەسپی دەریایی كلیتە لەسەر ببینم.
فێبریوەری ١٩٦٣
***************************** * لە دەقە توركی و وەرگێڕانە فارسییەكەیدا تاك بەكاربراوە، بەڵام لەبەرئەوەی لە كوردییەكەدا لە ئاوەڵناو جیابێتەوە و خوێنەر تووشی سەرگەردانی نەبێت، ناچاربووم [كۆ] بەكاربەرم، واتە خهمباری/ خەمبارانی، شادی/ شادانی، ژیری/ ژیرانی، دێوانەی/دێوانانی تانگانیكا ، کهسكی/كەسكانی، سووری/سوورانی، زهردی/زەردانی، سپیی/سپییانی، ڕهشی/ ڕەشانی تانگانیكا، ** نوێنەر : سفیر *** نوێنەرگە : سفارت
ڕاپۆرتی تانگانیكا یەكێكە لە دواھەمین ھۆنراوەكانی نازم حیكمەت، چونكە لە فێبریوەری ١٩٦٣ ھۆنراوەتەوە و 'نازم حیكمەت' لە جونی ھەمان ساڵدا مردووە. ئەم ڕاپۆرتە لە شێوەی دە ھەڵبەست-نامەدا، ئاراستەی ' ڤێرا تولیاکۆڤا ' ھاوسەرە ڕوسەكەی كردووە، كە لە ساڵی ١٩٦٠دا لەتەك نازم حیكمەت ھاوسەریی كردووە. تانگانیكا، وەك دەزانن لە كاتی گەشتەكەی نازم حیكمەت دا، دوو ساڵ بوو كە سەربەخۆیی بەدەستھێنابوو و بە پێشەوایی ' جولیوس نایەرەرە Julius Nyerere كەوتبووە نێو وڵاتانی ھاوبەرژەوەندی ئینگلیسی ..ئەو وڵاتە لە ساڵی ١٩٦٢دا بە ڕێكەوتنی زنگبار ' كۆماری تانزانیا'ی پێكھێبنا و 'جولیوس نایرە' وەك سەرۆككۆماری دانرا.
Raportî Tanganîka
Nazm Hîkmet w. le Farsîyewe: Hejên Namey Çwarem
lewaneye Balldarekan le Îstenbul û Mosko'we bên bo Darulislam Balldarekan begşitî labela derron bellam Frrokekey min yekemîn Frrokeye, ke le Mosko'we hatuwe, yekemîn Îstenbul'îş bûm, bonî Efrîkam hellmijî bonî Efrîkay gewrey reş; bonî Byabanî gewre, Gyanleberanî gewre, Xorî gewre, Baranî drişt û Estêrey drişt dedat. benêwan Darxurma û Drextî Mozda hatîne Şar. €ûyne Akwarîwm'êk ta Êaw birrka sewze û ta Çaw karka germ. Darulislam le Xoraway Deryalûşî Hîndî'daye pêş Îslam, Êetey deryayî û Bazirgananî 'Ereb be Ebroy reşewe lem Kenare dabezîn paş ewanîş, Çetey deryayî dîke û Bazirgananî dike ewanî dîke Ebroyan bor bû. bellam ewrro gring nîye. "Daralislam" nêwendî "Tanganîka"ye. Tanganîka, Tanganîka, Tanganîka Goranîyek detwanê bem core destipêbka, Awazî Tam Tam, Tanganîka, Tanganîka, Xembaranî, Şadanî, Jîranî, Dêwananî, Keskanî, Sûranî, Zerdanî, Sipyanî, Reşanî *, Tanganîka, Tanganîka ... dezanî, Tanganîka le Başûrî Xorhellatîy Efrîkaye, nzîkey de Milyon Mrov, zyad le Sed û Bîst Hoz Musullman, Krîst, Bitpersit. dezanî, gringitrîn Berhemî: Qawe, Ga û Gyay "Sîzall"e Gellakanî Sîzall Çeqoy sewz û rutin Rês û Gurîs û Gunye'yan lê deçnin, dezanî, dezanî pêş Geştekem, hîç ştêk lemanem nedezanî, dezanî, Geştêk ke letek toda leser Nexşe kirdman leyadte Keştîyekeman sê Çarokeyî bû, Binmîçî Kemanî Nîgarî zêrrîne Kîjî pêşewey le to deçû, leser Allakey Honrawem bo to nûsî le Deryada Masî Çawzimrrud'man girt Balldarî Ball çar leser Burcekey nîştnewe. le Kenarewe, Meymun Mozbaranyankirdîn Çarokeman hellda û be Derya germakana têperrîn surraynewe û le Torrî nîwerrwanan xoman rizgarkird ta geyiştîne Darulselam. Geştêk ke leser Nexşe letek toda kirdman le yadte le Darulselam letek " Serbazêkî gumnawî" Tanganîkayî dwam. le Bronzî darrêjraw bû û leser Laqe rût û barîkelekanî, Çek bedest, le barî hêrişbirdinda bû. le pişt Serî, Şeqam û Lengerge û berdemî Camxane, lay rastî Telarî Bankêk û lay çepî Klîsayek, pirsîm : " hêrş bo ser kê debey ? " gutî : " Leşkirî Allmanya " herwa gutî "ta destipêkî Cengî yekemî Cîhanî hî Allmanya bûyn. " Îngiltere hat û Fermandeyî girtedest, hêrişmankirde ser Allmanya, Allmanya çû û Îngiltere hat, Îngiltere le Hejdewe ta Êest û Dû lêre ma Sallî Şest û Dû Brîtanya'man wederna" herwa gutî " Komarêkî azadîn." gutî û bêdeng bû Darulselam Şarewanîyekî cwane. Şeqame serekîyekanî xawên û rêkin Gerrekêkî gewrey Hîndî heye. Hîndekan be bazirganîyewe xerîkin eger bitwanin tenanet Awî Deryaş dekene Şûşe û deyifroşn. "Tanganîka"îş Dujminî Bazirgananî Hîndîye, pêştir tenya Spîpêştekan rêyanpêdedra, henûke hem Nawekey gorrawe û hem Daniştwanî Koşkî Serokkomarî, caran Binkey Fermandarî Brîtanî bû, Kolêjêk, Çil û Heşt Hezar Xwêndinkar, gişt Tanganîka'îyn û Mamostakan Brîtanî Klîsakan, Mizgewtekan, Koşkekan, Hutêlekan û Nwênerekan**. Nwênergey*** Sovyet le Ballaxaneyekdaye, ke le Musullmanan bekrêgîrawe û leser Dergekey be Rênûsî 'Erebî "bsim Alleh" nûsrawe, Tram û Otubus û hî dîke dyarnîn, bellam Otumebêl le gişt Markekan, Sukanî hemûyan lelay rasteweye be şêwey Brîtanî. Şovêranî Tanganîkayî zor şarezan Şar 'Kabarêt'êkî heye, ke ta Beyanî kraweye. Tanganîkayyekan, ewaneyan ke gelîy û sakarn, leser Zemin dexewn û radebin le Keprî hesîrçna, Zmanî Fermî Îngilîzî û "Suhîlî"ye le sertaserî Tanganîka, tenya yek Endazyarî Tanganîkayî û Sê Pzîşk hen Min Serxoşî Tanganîkayî'mi nedî gişt Serxoşekan Spîpêst bûn. Spîpêstî bêkarm nedî gişt Bêkarekan Tanganîkayîn ewaneş ke le Sererrêgekan, Şêrî le dar taşraw be Geştyaran defroşn, Tanganîkayîn Efserî Tankanîkayî'mi dît, Serokkomarî Tanganîkayî û Mamostay tanganîkayî "Nayerere"î Serokkomar be Çawanî ramawî Mamostayek. le gişt Dîwarekanewe temaşa deka, lenêw çêwekeyda, lepşit Şûşewe danîştuwe û xoy beser Goçane desk spîyekeyda dadawe. Polîs'm dîtin, ke Tanganîkayî bûn. le Bankekanda Fermanberî Tanganîkayî'mi nedî ya Spîpêst bûn ya Hîndî. Meyifroşekan û kollberekan tanganîkayî bûn. Gundîyekan û Şwanekan, Krêkaran û herwa Serokî Xêlekanîş : lêre zorêk Klîte leserdeken, be reng û endazey corawcorewe be Gulleng û bê Gullengewe, ême Turkekan Klîteman le Yonayyekanewe wergirtuwe û leserî 'Ereban'man na. lewaneşe leserî Sudan'yanîş, ewanîş nawyanete ser Efrîkayanî reş ya ewan, ya Îngilîzekan, eger Îngilîzîyekan leseryan nabin sermisûrrnamênêt, eger Espî deryayî Klîte leser bbînim.
Fêbrîwerî 1963
********************************************** * le Deqe Turkî û Wergêrrane Farsîyekeyda tak bekarbrawe, bellam leberewey le Kurdîyekeda le Awellnaw cyabêtewe û Xwêner tûşî Sergerdanî nebêt, naçarbûm [Ko] bekarberm, wate Xembarî/ Xembaranî, Şadî/ Şadanî, Jîrî/ Jîranî, Dêwaney/Dêwananî Tanganîka , Keskî/Keskanî, Sûrî/Sûranî, Zerdî/Zerdanî, Spîy/Spîyanî, Reşî/ Reşanî Tanganîka, ** Nwêner : Sfîr *** Nwênerge : Sfart
Raportî Tanganîka yekêke le dwahemîn Honrawekanî Nazm Hîkmet, çunke le Fêbrîwerî 1963 honrawetewe û Nazm Hîkmet le Cunî heman Sallda mirduwe. Em Raporte le şêwey de Hellbest-Nameda, arastey »Vera Tulyakova « hawsere Rusekey kirduwe, ke le Sallî 1960da letek Nazm Hîkmet hawserîy kirduwe. Tanganîka, wek dezanin le katî geştekey Nazm Hîkmet da, dû Sall bû ke serbexoyî bedestihênabû û be pêşewayî » Julius Nyerere « kewtbuwe nêw Wllatanî hawberjewendî Îngilîsî .. Ew Wllate le Sallî 1962da be rêkewtinî »Zingbar « Komarî » tanzanya «î pêkhêbna û Julius Nyerere wek serokkomarî danra.
|