دیوانی نوێی شیعره‌کانی سه‌ید کامیل ئیمامی (ئاوات)
نووسین و ئاماده‌کردنی: ئه‌نوه‌ر سوڵتانی
شیعری ژمارە ١٥٩
شاباشی بەهار
|
وەی وەی چ بەهارێکە! وەک جەننەتی مەئوایە وەک بولبولی دڵ عاشق، ئاوبردەیی سارایە نیلووپەڕی نێو ئاوان، هەرچەنده که‌وا ساوان
قاقڵاوا، ١٣٤٥ی هەتاوی (لاپەڕە ٣٢ و ٣٣ ی چاپی ئەنیسی و ٢٢٣ ی چاپی جەعفەر) ______________________________________
چاپی ئەنیسی عینوانی شیعرەکەی وەک "چ بەهارێکە" نووسیوە. وێدەچێت هەردوو عینوانەکە لەگەڵ ناوەرۆکی شیعرەکەدا یەک بگرنەوە کە غەزەلێکی بەهارییەیە. خاڵی سەرنجڕاکێش لە شیعرەکەدا ئەوەیە ئاوات وەک هەمیشە، لێرەشدا حیسابی خۆی لە دڵی جیا کردۆتەوە ولە فەردی کۆتاییدا بە ئاشکرا گوتوویەتی دڵم کەیفی خۆیەتی! منی سەید کامیل بە تەنیام و ئاواتیشم وەدی نایەت! بەم پێیە، لەو بەهارە خۆشەشدا ئاوات وەک سۆفی و دەروێش کە کەوتووشنەتە بەر هێرشی شاعیر! خۆیشی بێ بەش لەهەموو کایەیەک ماوەتەوە و ئاواتی بەجێ نایەت. تایبەتمەندییەکی دیکەی شیعرەکە، هێنانی دوو ناسناوی 'کامیل' و 'ئاوات'ە لە مەقتەع واتە دوایین فەرددا. ئەوە کەمتر واهەیە لە شیعری شاعیراندا ڕوو بدات.
وەی وەی: 'صوت تحسین'ە، بەبە! جەننەتی مەئوا: جنت المأوی هەر بەو ناوەوە لە قورئاندا هاتووە، نازانم عەرەب و سوننە چۆن بۆ مەسەلەکە دەچن بەڵام مەلای شیعەی ئێران بەهەشتیشیان کردۆتە چینایەتی و دەڵێن لە حەوت بەشی جیاواز پێک هاتووە کە یەکەمیان بەهەشتی عەدنە و هی ئەولیا و ئەنبیایە، دووهەمیان هی پیاوچاکانی شیعەیە و بەو شێوەیە بڕۆ تا دەگەیە حەوتەمین کە بە هەمان حیسابی مەلاکان، هی موسوڵمانی سوننەیە و کەڵکی هیچی نییە، واتە کەمێک لە جەهەننەم باشترە!. ئەم جەنننەتولمەئوایەی ناو شیعری ئاواتیش یەک لەو حەوت بەهەشتەیە. لە پارچە شیعری پێشتریشدا (١٥٨، بەختی خەواڵوو) ئاماژەم بەو ئایەتەی قورئان کرد کە تێیدا باسی جنت المأوی و جنات المأوی کراوە: أما الذين آمنوا و عملوا الصالحات فلهم جنات المأوي نزلاً بما كانوا يعملون (سجده، ئایەی 19). نیلوپەڕ: گوڵێکە، یەک لە چەشنەکانی لە ناو ئاودا شین دەبێت، بەڵام لە سەر خاکیش هەر هەیە. لە فارسیدا نیلوفەڕە و لە کوردیدا زیاتر وەک لێڵوپەڕ دەگوترێت، بەڵام لێرەدا شێوازی نیلوپەڕی گرتووە. لە ئینگلیزیشدا "واتر لیلی" پێدەگوترێت. وەک چی دەچێ...: شاعیر لێرەدا زولفی چەلیپای بە نیلوپەڕی چین چین نەشوبهاندووە بەڵکوو بە پێچەوانە، نیلوپەڕی چین چینی بە زولفی چەلیپا شوبهاندووە. شاباشی بەهاری کرد: زۆر تەعبیرێکی جوانە، شاعیر ڕژانی شەونم لەسەر پەڕەی گوڵی بە شاباش کردنی بەهار داناوە. داخوازی دڵ: دەبێ دڵی بولبول بێت، کە پێشوازیی بەهار دەکات و داخوازەکەش کە هەر لای خۆیەتی، دیارە دەبێ گوڵ بێت، کە لە میسراعی پێش خۆیدا ناوی هاتووە. چیمەن: لەکوردیدا بە سەرجەم باغ یان گوڵستان دەگوترێت و ئەوە جیاوازە لە وشەی هاوشێوەی لە فارسیدا. ئێرانییەکان چەمەن بە ئەو گیا سەوزە دەڵێن کە لە باغەکەدا شین دەبێت و ئیتر گوڵ ناگرێتەوە کە زەرد و سوور بێت. خارا: جۆرێ پارچەی بەنرخە (هەنبانە بۆرینەی مامۆستا هەژار). ئەتڵەسیش هەر پارچەیە. چاوی تەماشا: چاوی کراوە. دەیگوت گوڵە، گوڵ بووکە...: شێوەی بەیان لێرەدا هەندێک نائاساییە وشەی 'گوڵە' دوو جار بە شوێن یەکدا هاتووە، مەگەر بڵێین دووپات کردنەوە بۆ تەئکیدە، یان یەکەمیان شێوەی خیتابی هەیە: گوڵە! بەڵام ئاساییترینی ئەوەیە بڵێین شاعیر زمانی گرتووە و بە ئاماژە کردن بەو خونچە و نێرگس و سوێسنەی کە لە فەردەکانی پێش خۆیدا هاتوون، گوتوویەتی ئەوانە گوڵن، گوڵیش بووکن.... نازانم لە شیعری کام شاعیری دیکەدا گوڵ بە بووک و بولبول بە زاوا دانراوە، بەڵام ئەگەر مەسەلەی ژیندەر و جیاوازیدانان و هەڵاواردن نەورووژێنێت، تەشبیهێکی جوانە. هەر سۆفی و دەروێشن...: شاعیر هێرشی کردۆتە سەر هەردوو چەمکی سۆفی و دەروێش، کە دیارە لێک جیاوازن بەڵام بێ پەیوەندی لەگەڵ یەکتریش نین. شاعیر هەردوکیان بە بێ مایە (بێ فیکر و سەتحی) و دڵ بریندار دادەنێ کە لە هەموو کایەیەک بێ بەشن. پرسیار واهەیە ئەوە بێت کە ئەو دووە بۆچی دڵ ڕێشن؟ لەبەر ئەوەی کاتی بەهار و خۆشییە و ئەوان ئەهلی خۆشی و شادی نین؟ بێ بەش لە هەموو کایە: چ کایەیەک؟ کایەی ژیان؟ خۆشی دیتن؟ لام وایە نیاز لەوەیە ئەوان ناتوانن چێژ لە دنیا و ژیان وەربگرن. سەر هێلکە و هێلانە...: کوڕ کوڕ یان کوڕ کوڕە باڵندەیەکە هەنبانە بۆرینە بە "قەتی" واتای لێداوەتەوە و فارسییەکەی بە "مرغ سنگخوار". کڕ کەوتن بریتییە لە خەوتنی مریشک (یان هەر باڵندەیەک) لە سەر هێلکە بۆئەوەی جووچک هەڵبێنێت. ئەوەی کوڕ کوڕ کڕ بکەوێت، تەواو ڕوونە. 'کەوتن'یش بەگشتی بە حاڵەتێکی جانەوەر و ئاژەڵ دەگوترێت کە لەسەر پێ نەبێت و سلار بێتەوە. تەنانەت بە گاڵتە یان بۆ سووکایەتی واهەیە بە مرۆڤیش بگوترێت بکەوە! واتە دانیشە یان ڕاکشی و لەسەر پێ مەمێنە. بەڵام هەنبانە بۆرینە کەوتنی تەنیا وەک بەربوونەوە و نووستنی نەخۆش واتا لداوەتەوە کە لەگەڵ ناوەرۆکی ئەم میسراعەدا یەک ناگرێتەوە. لە شیعرەکەدا کەو، نە بەربۆتەوە و نە نەخۆشیشە. کەوابوو، دەکرێ ئاوای سەیر بکەین کە کورکوڕ کڕ کەوتووە و کەویش [بە ئاسوودەیی] دانیشتووە بەڵام دڵی ماڵ وێرانی شاعیر ئەو ئاسوودەیی و ئاسایشەی نییە و شەیدا و سەوداسەرە. داخوازی دڵ و بولبول...: داخوازی بولبول ڕوونە: بەهار هاتووە و گوڵ دەرکەوتووە و دەکرێ بڵێین داخوازییەکانی وەدی هاتوون. بەڵام داخوازی دڵ [ی شاعیر] چۆن وەدی هاتووە؟ پێشتر دیتمان گوتبووی "تەنیا دڵی ماڵ وێران [ی شاعیر] سەوداسەر و شەیدایە". ئێستا ئەوە سەوداسەر و شەیدایە چۆن داخوازی دڵی هاتۆتە دی، پرسیارێکە وەڵامی ڕوون نییە. لە شیعرەکەدا گەلێک سەنعەتی شیعریی دەبینین کە لەهەمووان زیاتر جیناسە و ئینجا هێنانی چەند وشە بە پیتی هاودەنگەوە کە مۆسیقایەکی داخڵییان پێک هێناوە: - نیلوپەڕی نێو ئاوان - ئاوان و ساوان - چی، دەچی، چین جین و چەلیپا - کەس و کز - هێلکە و هێلانە - کوڕکو و کڕ و کەو و کەوتن - سەودا و شەیدا
بەحری عەرووزیی شیعرەکە: هزج مثمن اخرب: مفعول مفاعیلن// مفعول مفاعیلن
|